Hoeveel variabele maximumsnelheden kan een mens aan?

Datablog | 05-12-2016 | Marthe Uenk-Telgen

Het is alweer vier jaar geleden dat de maximumsnelheid op autosnelwegen werd verhoogd naar 130. Op veel snelwegen is dat inmiddels de one and only norm, maar er zijn ook nog legio trajecten met variabele maximumsnelheden. We hebben het dan niet over filestaartbeveiliging – in verband met drukte verderop gaat dan de snelheid dynamisch omlaag naar 90, 70 of 50 – maar over regels als ‘tussen 6:00 en 19:00 mag je zo hard’, ‘als de spitsstrook open is zus hard’.

We lichten deze variabele trajecten uit onze rijke historische database en concentreren ons op de gereden snelheden op de meest linkse rijstrook. We gebruiken data van september en oktober van dit jaar. Eventuele filemomenten en hardrijders filteren we. We onderzoeken of we in de gereden snelheden de variabele maximumsnelheden terug kunnen zien. Hierbij maken we onderscheid naar trajecten met een variabele maximumsnelheid van 100/130, 120/130 en 100/120/130.

100/130 wegen

Op delen van de A4 en de A2 is tussen 6:00 en 19:00 uur de maximumsnelheid 100 en na 19:00 uur 130. Het beeld van de gereden snelheden is in beide richtingen ongeveer gelijk, dus we tonen in onderstaande grafiek één richting.

In de grafiek is goed te zien dat de gereden snelheid op de linkerrijstrook na 19:00 uur omhoog springt. Dat betekent dat de bestuurders op de linkerrijstrook goed weten dat de maximumsnelheid om 19:00 uur wijzigt in 130. Ook in het weekend zit er duidelijk een sprong in de gereden snelheid rond 19:00 uur.

Merk op dat zowel op de A4 als op de A2 de gemiddelde weggebruikers na 19:00 uur keurig op of onder de 130 blijven. De reden laat zich raden: op beide trajecten vindt (strenge) trajectcontrole plaats.

120/130-wegen

Op delen van de A1, A2, A6, A7, A9, A12, A15, A27 en A28 is de maximumsnelheid tussen 6:00 en 19:00 uur 120 en daarbuiten 130. Het verschil tussen 120 en 130 is maar klein en dat zien we terug in de grafiek: er is geen ‘knik’ in gereden snelheid. Op een aantal trajecten gaat de snelheid op werkdagen nog wel geleidelijk omhoog richting de 130. Maar op de A1, A6, A7 en A27 ligt de snelheid al voor 19:00 uur boven de 120 en stijgt die na 19:00 uur niet of nauwelijks. Dat laatste fenomeen zien we ook in de weekenden, maar dan op álle 120/130-trajecten. In het weekend is er dan ook geen enkel verschil in de gereden snelheden vóór en na 19:00 uur.

Hoe dit te verklaren? Het lijkt erop dat 120 of 130 in de beleving van weggebruikers zo’n subtiel verschil is, dat een fors deel van de verkeersdeelnemers zijn verstand op nul zet en maar ergens tussen 120 en 130 rijdt, ongeacht de op dat moment geldende snelheid. Dat er geen vaste trajectcontroles zijn, werkt deze ‘soepele’ opvolging ongetwijfeld in de hand.

100/ 120/ 130-wegen

En dan de laatste categorie, die van de A12 bij Zoetermeer en bij Veenendaal en de A1 bij Deventer. De regels zijn als volgt: tussen 6:00 en 19:00 uur mag je 120 rijden en na 19:00 uur 130, mits de spitsstrook gesloten is. Want als de spitsstrook open is en er rijbaan bijkomt, mag je maar 100.

Hoe gaat dat in de praktijk? Op werkdagen wordt de spitsstrook zelden vóór 19:00 uur gesloten en puur afgaande op de geldende maximumsnelheden, zou je op werkdagen dan ook eenzelfde ‘sprong’ verwachten als op 100/130-wegen. Dat is echter niet het geval. Op de spitsstrook wordt bijvoorbeeld fors harder gereden dan de maximale 100 km/u. En op de A12 Zoetermeer en de A1 Deventer gaat de gereden snelheid zelfs omlaag zodra de spitstrook wordt gesloten, terwijl je dan juist harder mag.

In het weekend is de spitsstrook vaak al voor 19:00 dicht. Op het moment dat de spitsstrook wordt gesloten, gaat de maximumsnelheid van 100 naar 120. Die verhoging is ook nu niet terug te vinden in de gemeten snelheden. Om 19:00 uur wordt de maximumsnelheid nog eens verhoogd naar 130, maar ook deze overgang heeft geen zichtbaar effect op de snelheden op de weg. De linkerstrooksnelheden blijven in het weekend vrij constant op deze trajecten.

Ook op deze wegen kan meespelen dat het ontbreken van vaste trajectcontroles enige soepelheid in de hand werkt. Maar dat op werkdagen de snelheid juist zakt als de spitsstrook dicht gaat (en we dus harder mogen rijden) duidt er op de een aantal weggebruikers het gewoon even niet meer snapt. De logica van langzamer rijden juist als er een rijstrook bijkomt, zal ook niet door iedere weggebruiker worden doorzien. Die combinatie van de regels niet kennen en/of de regels onlogisch vinden leiden ertoe dat er nauwelijks nog een relatie is tussen de geldende maximumsnelheid en de daadwerkelijk gereden snelheid.

Wat we daarvan moeten vinden? Tja, u en ik snappen de regels natuurlijk prima. Maar al die anderen, hè? Het blijft behelpen met medeweggebruikers.