Mijden weggebruikers de spits nu de files weer toenemen?
Dat de files weer toenemen, weten we inmiddels wel – dat horen we elke dag op het nieuws. Maar wat doen we met die informatie? Sluiten we gewoon achteraan aan in de file? Of proberen we de file te mijden en vertrekken we eerder of later? We doken in onze diepe Dexter-database en kwamen boven met een gouden tip voor de planning, een weetje voor pubquizmakers en een vraag van ons aan de lezer.
200 telpunten
Uit de Dexter-database van NDW halen we voor iedere minuut sinds 2019 de verkeersintensiteiten op van ruim 200 telpunten op het hoofdwegennet, verspreid over Nederland. Omdat we geïnteresseerd zijn in de spitsen laten we vakanties en feestdagen buiten beschouwing.
Vingerafdruk
Met die data creëren we van iedere weekdag en voor alle telpunten een ‘vingerafdruk’ van het verkeerspatroon: hoe ontwikkelt de verkeersintensiteit zich over de dag?
We corrigeren (normaliseren) de data voor de totale verkeersdrukte, zodat we de vingerafdrukken op elkaar kunnen leggen. Ook gaan we voor ieder telpunt na hoeveel verkeer er iedere dag in totaal heeft gereden.
Figuur 1 laat zien hoe de gemiddelde vingerafdruk er dit jaar uitziet. Het valt op dat de maandag, dinsdag, woensdag en donderdag vrijwel dezelfde vingerafdruk hebben.
Op de rustige woensdag zijn de spitsen dus relatief gezien even hoog als op de ‘drukke’ dinsdag en donderdag. Op vrijdag is de ochtendspits wel wat rustiger.
Interessant is ook dat we verder in de week steeds wat later thuis zijn. De curve is in de avond het laagst op maandag, gevolgd door dinsdag, woensdag, donderdag en vrijdag. Op zaterdag trekt iedereen het langst door.
Duur van de spits
Voor een antwoord op onze spitsmijdenvraag zijn we erg geïnteresseerd in de ontwikkeling van de duur of breedte van de spits. Dat is immers een indicatie van spitsmijdgedrag: als meer mensen besluiten eerder of later te vertrekken, wordt de spits vanzelf over een wat langere tijdsperiode uitgesmeerd.
Nu is figuur 1 nog best rommelig. Om op een betrouwbare manier de duur van de spits te meten, modelleren we de vingerafdrukken daarom met een modelcurve. Dat doen we voor de maandag tot en met donderdag – zie figuur 2.
De (zwarte) vingerafdruk is hier opgesplitst in vier spitsen, de ochtend-, middag-, avond- en nachtspits. Iedere losse spits bestaat uit een curve met een normale verdeling.
Opgeteld resulteren die in de vloeiende roze lijn. De duur van onze ochtend- en avondspits zijn nu makkelijk te meten: we pakken de breedte van de curve op de halve hoogte. In de grafiek zie je dat dat ook ongeveer overeenkomt met wat je zou verwachten.
Niet ieder detail past in onze roze curve. De piekjes die overblijven noemen we de residuen: de rode lijn.
Gouden tip
Die residuen zijn op zichzelf al erg leerzaam, want ze laten goed uitkomen hoezeer we geleefd worden door onze agenda.
Veel afspraken beginnen op het hele of halve uur, waardoor het juist een kwartier vóór en ná het hele uur het drukste is op de weg. Dat zien we terug als we alle daguren bij elkaar optellen om een grafiek van de ‘restdrukte’ per minuut te maken – zie figuur 3.
Wat valt op? Precies op de hele uren is er het minste verkeer op de weg. Onze gouden tip voor vergaderplanners is dan ook: spreek om kwart vóór of kwart óver af en vermijd zo de grootste drukte op de weg!
Pubquizvraag
Dan kijken we nog even naar de ontwikkeling van de verkeersintensiteiten over de jaren. Figuur 4 geeft dat per weekdag weer voor de hele periode van 2019 tot nu. Mooi weetje voor de pubquizmakers onder ons: de drukste dag op de snelweg is niet dinsdag of woensdag, maar juist de vrijdag! De spitsen op vrijdag zijn weliswaar minder druk, maar door de grotere drukte op de rest van de dag is er toch meer verkeer.
Dan een grafiek waarin we de jaren op elkaar leggen en per maand kijken, figuur 5. Hier is goed te zien dat 2023 inderdaad weer wat drukker is dan 2022.
Mijden we nu files
We brengen nu alle inzichten over duur en intensiteit samen voor de hamvraag: zijn we, nu het drukker is op de weg, meer de spits gaan mijden?
Het verrassende antwoord is ja en nee. In de ochtendspits zien we geen (of zelfs een kleine negatieve) relatie tussen de drukte op de weg en de duur of breedte van de spits. Dat is een nee.
Maar bij de avondspits geldt dat hoe drukker het wordt, hoe meer de duur van de file toeneemt. Dat is dus een duidelijk ja, want zoals we al opmerkten wordt een spits breder als meer mensen ervoor kiezen eerder of later de weg op te gaan.
Hoe is dat verschil tussen de ochtend en de avond te verklaren? Dat vertelt de data ons helaas niet. We hebben erover nagedacht en konden de volgende verklaringen bedenken:
- Weggebruikers hebben ’s ochtends minder mogelijkheden om de spits te mijden. Bijvoorbeeld omdat ze de kinderen naar school moeten brengen. ’s Avonds op kantoor zijn we net wat flexibeler en pakken we iets eerder onze biezen of werken we gewoon wat langer door.
- De ochtendspits is al breder dan de avondspits. Er wordt in de ochtend dus al meer spits gemeden en de mogelijkheid om nóg eerder of later te vertrekken is beperkt.
- Het is tijdens de avondspits drukker op de weg dan tijdens de ochtendspits door de grotere overlap met de middagspits. Het mijden van de avondspits loont dus meer dan het mijden van de ochtendspits.
Maar misschien zien we iets over het hoofd. Heb jij een andere verklaring? Of kun je vertellen wat jouw reden is om ’s avonds vaker de spits te mijden dan ’s ochtends? Laat het ons weten!